Οι παγκόσμιες προκλήσεις απαιτούν μια πιο ολιστική προσέγγιση για να επιτευχθεί ένα ισορροπημένο σύστημα τροφίμων

Ο τρόπος με τον οποίο μετράμε σήμερα την επισιτιστική ασφάλεια υποτιμά σοβαρά την τεράστια κλίμακα της παγκόσμιας πείνας. Μια νέα μελέτη δείχνει ότι αν θέλουμε πραγματικά να βάλουμε τέρμα στον υποσιτισμό μέχρι το 2030, σύμφωνα με τους στόχους των στόχων των Ηνωμένων Εθνών για αειφόρο ανάπτυξη, τότε πρέπει να εξετάσουμε μια πιο ολιστική προσέγγιση στα συστήματα τροφίμων.

"Υπάρχουν δύο βασικά ζητήματα σχετικά με το πώς μιλάμε σήμερα για τα διατροφικά συστήματα", επισημαίνει η επικεφαλής συγγραφέας Hannah Ritchie, ερευνήτρια στον τομέα του υποσιτισμού και των συστημάτων βιώσιμης διατροφής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. "Το πρώτο είναι ότι επικεντρώνουμε το μέτρο της επισιτιστικής ασφάλειας σε θερμίδες (ενέργεια), όταν ο υποσιτισμός των μικροθρεπτικών συστατικών (« κρυφή πείνα ») επηρεάζει περισσότερα από 2 δις άτομα σε όλο τον κόσμο». "Το δεύτερο ζήτημα," συνεχίζει, "είναι ότι οι πτυχές του συστήματος των τροφίμων αναφέρονται σε τόνους ή κιλά και είναι πολύ δύσκολο να βάλουμε αυτούς τους αριθμούς στο πλαίσιο του πόσα άτομα θα μπορούσαν να ταΐσουν".

Η νέα μελέτη είναι η πρώτη του είδους της που δείχνει ποσοτικά τον τρόπο με τον οποίο οι θερμίδες, οι πρωτεΐνες, τα λίπη, τα απαραίτητα αμινοξέα και τα μικροθρεπτικά συστατικά κατευθύνονται μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού και φθάνουν στο πιάτο μας. Συλλέγοντας στοιχεία για την ισορροπία των τροφίμων, τη σύνθεση των θρεπτικών ουσιών και τα απορρίμματα των τροφίμων από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), οι συντάκτες της έρευνας μετέτρεψαν όλες τις μετρήσεις σε μέσο όρο ανά άτομο την ημέρα (pppd) για λόγους σύγκρισης.

Τα ευρήματα δείχνουν σαφώς ότι συλλογικά παράγουμε περισσότερες θερμίδες, πρωτεΐνες και μικροθρεπτικά συστατικά από αυτά που χρειάζονται για να τροφοδοτήσουμε επαρκώς τον αυξανόμενο πληθυσμό του κόσμου. Στην πραγματικότητα, τα αποτελέσματα αποκαλύπτουν ότι ορισμένα θρεπτικά συστατικά παράγονται έως και πέντε φορές περισσότερο από το μέσο όρο. Ωστόσο, παρά την αφθονία της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων, τα προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού, όπως τα απόβλητα τροφίμων, η διανομή και οι απώλειες θρεπτικών ουσιών, είναι ο λόγος που πολλοί άνθρωποι στον κόσμο εξακολουθούν να πεινούν. "Με μεγάλες ανισότητες στη διαθεσιμότητα των τροφίμων, γνωρίζουμε ότι πολλοί άνθρωποι θα έχουν ανεπάρκεια σε πολλά απαραίτητα θρεπτικά συστατικά", εξηγεί η Ritchie.

Σήμερα, περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι υποφέρουν από έλλειψη πρωτεϊνών, δύο δισεκατομμύρια υποφέρουν από «κρυφή πείνα» και σχεδόν 800 εκατομμύρια υποφέρουν από θερμιδική πείνα. Ταυτόχρονα, εκτιμάται ότι πάνω από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι θα κάνουν υπερβολική κατανάλωση τροφίμων.

"Αυτή η πρόκληση υπάρχει σε όλες τις χώρες, σε όλα τα επίπεδα εισοδήματος, με έναν αυξανόμενο αριθμό στις αναπτυσσόμενες χώρες που αντιμετωπίζουν ένα" τριπλό φορτίο "- αύξηση του επιπολασμού της παχυσαρκίας σε τμήματα του πληθυσμού, παράλληλα με τον ευρύ κύκλο υποσιτισμού και της έλλειψης μικροθρεπτικών συστατικών", υπογραμμίζει. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος δεν θα είναι εύκολη, ιδιαίτερα ενόψει της κλιματικής αλλαγής και του ραγδαία αυξανόμενου πληθυσμού. "Με την αύξηση του πληθυσμού, την εντατικοποίηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και τις ταχέως μεταβαλλόμενες διατροφικές συνήθειες, η ανάγκη για τεκμηριωμένες και ολιστικές εκτιμήσεις του συστήματος των τροφίμων δεν ήταν ποτέ πιο επείγουσα", υποστηρίζει ο David Reay, συν-συγγραφέας και επιστήμονας του κλίματος, επίσης από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

Η πρόκληση του υποσιτισμού γίνεται ακόμα πιο δύσκολη όταν τα προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού διαφέρουν για κάθε συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό. Για παράδειγμα, η μελέτη αποκαλύπτει ότι χάνουμε τα περισσότερα μικροθρεπτικά συστατικά, όπως η βιταμίνη Α και C, στα απορρίμματα μετά τη συγκομιδή των  φρούτων και των λαχανικών, ενώ η ενέργεια και η πρωτεΐνη χάνονται περισσότερο όταν οι καλλιέργειες καταλήγουν να χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές και βιοκαύσιμα. "Αυτές είναι σημαντικές πληροφορίες που πρέπει να κατανοήσουμε", λέει ο Ritchie. "Γνωρίζοντας ότι οι παρεμβάσεις με τις μεγαλύτερες επιπτώσεις για τη διατήρηση των μικροθρεπτικών συστατικών ενδέχεται να μην είναι οι ίδιες με εκείνες για τις θερμίδες ή για τις πρωτεΐνες, θα βοηθήσουμε αν εστιάσουμε τις προσπάθειές μας στην επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή".

Η μελέτη αυτή δεν προτείνει λύσεις. Έχει απλώς ενημερωτικό χαρακτήρα και επισημαίνει τομείς στους οποίους η επάρκεια μπορεί να βελτιωθεί και μπορούν να γίνουν συμβιβασμοί. Η γαλακτοκομική καλλιέργεια, για παράδειγμα, αναγνωρίζεται ως ένα ιδιαίτερα δύσκολο αίνιγμα, καθώς ταυτόχρονα βοηθά και εμποδίζει τον παγκόσμιο υποσιτισμό. "Όταν σκεφτείτε ότι περισσότερο από το 80% της γεωργικής γης χρησιμοποιείται για βοσκή ή για παραγωγή ζωοτροφών, τα ζώα είναι σαφώς ένας αναποτελεσματικός τρόπος παραγωγής τροφής", εξηγεί η Ritchie. "Όμως, ενώ τα ζώα είναι ένας αναποτελεσματικός μετατροπέας τροφής,  παραμένουν η μόνη φυσική διατροφική πηγή της βιταμίνης Β12 και μια σημαντική πηγή πρωτεΐνης υψηλής ποιότητας και λυσίνης για πολλούς ανθρώπους", συνεχίζει.

Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν ότι τα δεδομένα τους δεν επικεντρώνονται σε περιφερειακές, εθνικές ή τοπικές δυναμικές. Παρόλα αυτά, υποστηρίζουν ότι μπορούν να αναπαραχθούν και να χρησιμοποιηθούν σε ευρύτερη κλίμακα. «Αυτή η μελέτη είναι μόνο η αρχή», καταλήγει ο Reay. "Στο μέλλον, αυτό το αναπαραγόμενο πλαίσιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χαρτογράφηση διατροφικών οδών για συγκεκριμένες περιοχές και χώρες. Ελπίζουμε ότι οι κυβερνήσεις και οι υπηρεσίες ανάπτυξης θα μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για να αξιολογήσουν τους κινδύνους επισιτιστικής ασφάλειας και να βρουν εξειδικευμένες λύσεις". Η μελέτη αυτή δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Sustainable Food Systems.

Φωτεινή Πουρνάρα