Η Ιστορία του πιρουνιού

Ανάμεσα στα διάφορα σκεύη και εργαλεία φαγητού, το πιρούνι ακολούθησε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μονοπάτια στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ενώ η πρόοδος στους τομείς της τεχνολογίας, της κατασκευής εργαλείων, της προετοιμασίας και του μαγειρέματος της τροφής άνοιξαν ιστορικά πολύ νωρίτερα το δρόμο για την εμφάνιση του μαχαιριού και του κουταλιού στην ζωή των ανθρώπων, το πιρούνι παρέμεινε σχετικά άγνωστο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Μόνο με την άφιξη του μεσαίωνα στην Ευρώπη, τη μεταλλουργία που γνώριζε άνθιση και τα νέα εξεζητημένα γούστα της αναγέννησης, το πιρούνι κατάφερε να βρει τη δημοτικότητα και τη θέση του στα τραπέζια σε όλο τον κόσμο. Η ανάγκη για αποτελεσματικότερη προετοιμασία και σερβίρισμα των τροφίμων άνοιξε το δρόμο για να εμφανιστεί το πιρούνι στις κουζίνες πολλών αρχαίων πολιτισμών. Μερικές από τις πρώτες γνωστές χρήσεις των πιρουνιών προέρχονται από τα αρχαιολογικά ευρήματα στην Αρχαία Αίγυπτο, την Κίνα και την Ελλάδα. Εκείνη την εποχή, τα πιρούνια λαξεύονταν από ξύλο ή οστά ζώων και φτιάχνονταν κυρίως σε μεγάλο μέγεθος ώστε να είναι χρήσιμα ως επαγγελματικά μαγειρικά εργαλεία. Με την άφιξη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της βιομηχανίας της μεταλλουργίας, τα πιρούνια έγιναν χάλκινα και ασημένια. Η χρήση τους ως εργαλείο για την προετοιμασία και το σερβίρισμα της τροφής συνέχισε στα ανατολικά τμήματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, τα οποία αργότερα έγιναν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Από τον 4ο π.Χ. αιώνα, το πιρούνι κατάφερε να αποτελέσει μέρος των τραπεζιών της βυζαντινής υψηλής τάξης και από τον 9ο αιώνα ταξίδεψε στην Περσία, όπου άρχισε να χρησιμοποιείται στους κύκλους της ελίτ με το όνομα «barjyn». Αυτή η επέκταση της χρήσης του το έφερε σιγά-σιγά στην Ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, και τελικά, μέχρι τον 10ο αιώνα, έγινε αναπόσπαστο μέρος της μαγειρικών σκευών και εργαλείων. Η σύγχρονη λέξη «fork» για το πιρούνι προέρχεται από τη λατινική «furca» που σημαίνει διχάλα, δίκρανο. Ενώ η Ανατολική Ευρώπη και η Μέση Ανατολή απολάμβαναν την άνεση και τη χρηστικότητα των πιρουνιών στον Μεσαίωνα, η υπόλοιπη Κεντρική και Δυτική Ευρώπη εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί τα χέρια ως πρωταρχικό μέσο κατανάλωσης της τροφής. Η αφθονία των μετάλλων επέτρεπαν στους άνδρες των ανωτέρων τάξεων του πληθυσμού να έχουν παραδοσιακά πάντα μαζί τους ένα ή δύο μικρά μυτερά μαχαίρια που χρησιμοποιούνταν για το κόψιμο του κρέατος και ένα απλό μικρό «δόρυ» για να τρυπούν την τροφή και να την μεταφέρουν από το πιάτο στο στόμα τους. Ωστόσο, η παράδοση αυτή εφαρμόστηκε μόνο από τους πλούσιους άνδρες (οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να κόβουν το φαγητό και για τις γυναίκες που κάθονταν κοντά τους στο τραπέζι) ενώ η πλειοψηφία του φτωχότερου πληθυσμού συνέχισε να τρώει χωρίς τη βοήθεια μαχαιριών ή πιρουνιών (την εποχή εκείνη συνηθίζονταν τα ξύλινα ή μεταλλικά κουτάλια).

Η άφιξη του πιρουνιού στην κεντρική Ευρώπη αποδίδεται σε δύο πριγκίπισσες του Βυζαντίου που παντρεύτηκαν ευρωπαίους αριστοκράτες και έφεραν τα θαύματα της Ανατολής στην προ-αναγεννησιακή Ευρώπη. Πρόκειται για την αυτοκράτειρα Θεοφανώ που παντρεύτηκε τον αυτοκράτορα της Σαξωνίας Όθωνα Β’ το 972 και την 17χρονη τότε Θεοδώρα΄Αννα Δούκαινα που το 1075 παντρεύτηκε το Δόγη της Βενετίας, Domenico Selvo. Δυστυχώς, η επιρροή των δύο αυτών γυναικών δεν ήταν αρκετή για να εξασφαλισθεί η δημοτικότητα του πιρουνιού, και για τα επόμενα 300 χρόνια η Ευρώπη συνέχισε να το αγνοεί. Αρκετές βασιλικές αυλές σε ολόκληρη την Ευρώπη διέθεταν λίγα τεμάχια πιρουνιών με εξαιρετικά υπερβολικά σχέδια και διακόσμηση για ειδικούς σκοπούς και εξωτικά γεύματα. Η δημοτικότητα των πιρουνιών στην Κεντρική Ευρώπη αυξήθηκε κατακόρυφα με το γάμο του Γάλλου βασιλιά Ερρίκου Β’ με την Ιταλίδα ευγενή Αικατερίνη των Μεδίκων. . Οι ακόλουθοί της έφεραν στη γαλλική αυλή την παράδοση των Ιταλών ευγενών να τρώνε με πιρούνια, που σύντομα έγινε πολύ δημοφιλής σε ολόκληρη τη Γαλλία. Δυστυχώς η πλειοψηφία της Ευρώπης αγκάλιασε τη χρήση του πιρουνιού αργότερα, τον 18ο αιώνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες μετά το τέλος της Αμερικανικής Επανάστασης, στις αρχές του 19ου αιώνα.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, το πιρούνι παρουσιάστηκε με πολλές εκδοχές στην εμφάνιση και τη χρηστικότητα του. Κατά την πρώιμη χρήση του, είχε μόνο δύο δόντια και ο σχεδιασμός του εμπόδιζε το χρήστη από το να βλέπει καλά το πιάτο του.. Με το πέρασμα των αιώνων, η σχεδίαση του άρχισε σιγά-σιγά να γίνεται πιο μοντέρνα. Το καμπύλο πιρούνι που γνωρίζουμε σήμερα με τα τέσσερα δόντια έκανε την εμφάνισή του στη Γερμανία τον 18ο αιώνα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η εφεύρεση του ανοξείδωτου χάλυβα επέτρεψε την εύκολη κατασκευή των μαγειρικών σκευών, τα οποία από τότε άλλαξαν πολύ λίγο όσον αφορά το σχέδιό τους. Οι σύγχρονες τεχνολογίες και η ανακάλυψη του πλαστικού επέτρεψαν στους εφευρέτες να αρχίσουν να πειραματίζονται με υβριδικά μοντέλα εργαλείων φαγητού όπως το Spork - κουτάλι και πιρούνι σε ένα, το Knork -μαχαίρι και πιρούνι σε ένα και Sporf-μαχαίρι, κουτάλι και πιρούνι όλα σε ένα.

Φωτεινή Πουρνάρα