Η σύνδεση του εγκεφάλου με τα έντερα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια «νέα αίσθηση»

Τα μυστήρια του "δεύτερου εγκεφάλου" μας είναι ένα νέο ουσιαστικό όριο στην ιατρική επιστήμη του 21ου αιώνα. Ενώ η έρευνα ανακαλύπτει γρήγορα τις εκπληκτικές υπάρχουσες συσχετίσεις μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου μας, λίγα είναι γνωστά για το πώς αυτά τα δύο διαφορετικά μέρη του σώματος επικοινωνούν μεταξύ τους. Μια αξιόλογη νέα μελέτη ανέτρεψε τις υπάρχουσες ιδέες γύρω από την επικοινωνία του εντέρου, αποκαλύπτοντας ένα νευρικό κύκλωμα ταχείας δράσης που επιτρέπει στα κύτταρα του εντέρου να επικοινωνούν με τον εγκέφαλο μέσα σε λίγα μόνο δευτερόλεπτα.

Γνωρίζουμε ότι αρκετές περιοχές στον εγκέφαλο διαχειρίζονται τα συναισθήματα της πείνας και της ενεργειακής δαπάνης. Η γενικώς αποδεκτή υπόθεση είναι ότι τα αισθητήρια κύτταρα στο έντερο εκπέμπουν ορισμένες ορμόνες που αλληλεπιδρούν με μέρη του εγκεφάλου που μας ενημερώνουν, για παράδειγμα, όταν έχουμε παραφάει. Αλλά σε αντίθεση με άλλες αισθήσεις που επικοινωνούν με τον εγκέφαλο, όπως η όραση ή η αφή, αυτή η επικοινωνιακή διαδικασία του εντέρου είναι απογοητευτικά έμμεση και αργή. Η καθυστέρηση στην επικοινωνία αποτελεί μια πηγή αυξανόμενης απογοήτευσης καθώς όλο και περισσότερες έρευνες αποκαλύπτουν δραματικές συνδέσεις μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου μας. Η συγκεκριμένη πρωτοποριακή μελέτη από μια ομάδα ερευνητών στο πανεπιστήμιο Duke της Αμερικής αποκάλυψε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα άμεσο κύκλωμα μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου που θα μπορούσε να επιτρέψει μια γρήγορη αισθητική επικοινωνία η οποία δεν αναμεταδίδεται μέσω της επίπονης ορμονικής σηματοδότησης.

Οι σχετικές έρευνες άρχισαν με μια μεγάλη ανακάλυψη το 2015 η οποία αποκάλυψε ότι τα εντεροενδοκρινικά κύτταρα, τα κύτταρα στο έντερό μας που θεωρούνταν ότι είναι ο πρωταρχικός αισθητήριος υποδοχέας που επικοινωνούσε με τον εγκέφαλο, περιείχαν στην πραγματικότητα νευρικές απολήξεις που φάνηκαν να μπορούν να επικοινωνούν απευθείας μέσω συνάψεων με τους παρασυμπαθητικούς νευρώνες και στη συνέχεια με τον εγκέφαλο. Η νέα μελέτη έδειξε αρχικά ότι η άμεση και σχεδόν ταυτόχρονη επικοινωνία έγινε μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου.

Οι επιστήμονες χορήγησαν σε έναν ποντικό έναν ιό της λύσσας που είχε κατασκευαστεί με μια πράσινη φθορίζουσα ουσία. Η ανίχνευση του σήματος της επικοινωνίας καθώς το έντερο πληροφόρησε τον εγκέφαλο γι’αυτόν τον ιό αποκάλυψε μια άμεση αντίδραση στο πνευμονογαστρικό νεύρο. Σε λιγότερο από 100 χιλιοστά του δευτερολέπτου παρατηρήθηκε ένα μοναδικό σήμα από το έντερο προς το εγκεφαλικό στέλεχος. Για να κατανοήσει αυτό το νέο νευρικό κύκλωμα, η ερευνητική ομάδα αύξησε τα εντεροενδοκρινικά κύτταρα στο εργαστήριο παράλληλα με τους νευρώνες του πνευμονογαστρικού νεύρου. Όχι μόνο αυτά τα δύο στοιχεία γρήγορα έδειξαν ότι επικοινωνούσαν μεταξύ τους, αλλά ανακαλύφθηκε ότι η γλουταμάτη, ένας θεμελιώδης νευροδιαβιβαστής, ρύθμιζε το ρυθμό μετάδοσης. Αυτό που έδειξε με εντυπωσιακό τρόπο αυτό το πείραμα ήταν ότι τα εντεροενδοκρινικά κύτταρα δεν σηματοδοτούν μόνο τον εγκέφαλο μέσω των ορμονικών διεγέρσεων, αλλά μπορούν επίσης να επικοινωνούν απευθείας μέσω των νευρικών συνάψεων.

"Οι επιστήμονες μιλούν για την όρεξη με όρους που αναφέρονται σε λεπτά ή ώρες.  Εδώ μιλάμε για δευτερόλεπτα", λέει ο Diego Bohórquez, ανώτερος συγγραφέας της μελέτης. "Αυτό έχει σοβαρές συνέπειες για την κατανόηση της όρεξής μας. Πολλοί από τους καταστολείς της όρεξης που έχουν αναπτυχθεί στοχεύουν σε  ορμόνες βραδείας δράσης, όχι σε ταχείες συνάψεις και γι’ αυτό πιθανότατα οι περισσότεροι αποτυγχάνουν" προσθέτει. Η νέα ανακάλυψη όχι μόνο ανατρέπει πολλές ιδέες γύρω από τον τρόπο με τον οποίο η όρεξη και ο κορεσμός μεταδίδονται από το έντερο στον εγκέφαλο, αλλά αποκαλύπτει ένα θεμελιωδώς σημαντικό νέο νευρικό κύκλωμα. «Πιστεύουμε ότι αυτά τα ευρήματα θα αποτελέσουν τη βιολογική βάση μιας νέας λογικής», επισημαίνει ο Bohórquez. "Μιας λογικής που χρησιμεύει ως σημείο εκκίνησης για το πώς ο εγκέφαλος ξέρει πότε το στομάχι είναι γεμάτο από τροφή και θερμίδες.  Νομιμοποιεί κατά κάποιο τρόπο την ιδέα του "προαισθήματος του εντέρου "ως μια έκτη αίσθηση". Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science.

Φωτεινή Πουρνάρα